Przyjęte regulacje są wspólną inicjatywą legislacyjną Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości oraz UOKiK. Propozycje te zostały zapowiedziane przez premier Ewę Kopacz w kwietniu 2015 r. podczas obchodów 25-lecia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Nowe przepisy mają rozwiązać problemy konsumentów na różnych rynkach. Analizy przeprowadzone przez inicjatorów wykazały przede wszystkim, że konsumenci na rynku usług finansowych są niedostatecznie chronieni – np. oferowane im produkty są niedostosowane do ich potrzeb, a system eliminowania niedozwolonych postanowień wzorców umów jest nieefektywny.

Tę sytuację ma poprawić nowelizacja Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Nowe rozwiązania były konsultowane ze środowiskami przedsiębiorców, prawników oraz organizacjami konsumenckimi.

Najważniejsze zmiany u ustawie

Zabronione będzie proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom, a także proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Celem tego rozwiązania jest nakłonienie przedsiębiorców do analizowania, czy dana usługa rzeczywiście odpowiada potrzebom konsumentów.

Decyzje tymczasowe – na wzór postępowań w sprawie praktyk ograniczających konkurencję – szybka reakcja na praktyki zagrażające zbiorowym interesom konsumentów. Jeszcze w toku postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów decyzja tymczasowa zobowiąże przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań. Pozwoli zapobiec uprawdopodobnionym zagrożeniom.

• Decyzja tymczasowa będzie wydawana na czas nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie.
• Przyspieszony tryb odwołań: przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia odwołania od decyzji tymczasowej. W takiej sytuacji UOKiK przekaże akta sprawy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) nie później niż w ciągu czternastu dni, a ten będzie miał 2 miesiące na rozpatrzenie odwołania.

Wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta, która pozwoli na uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

• UOKiK będzie mógł skorzystać z tego rozwiązania tylko za zgodą sądu.
• Instrument ten pozwoli na skontrolowanie informacji przekazywanych na etapie przedkontraktowym.
• UOKiK nie będzie stosował prowokacji, lecz jedynie będzie mógł sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy.
• Instytucja tajemniczego klienta będzie miała zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów.

Możliwość wyrażenia poglądu istotnego w sprawie – UOKiK będzie mógł wyrazić swój pogląd w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Pozwoli to Prezesowi UOKiK dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów, co umożliwi sądowi wszechstronne rozpoznanie sprawy.

Możliwość publikowania bezpłatnych komunikatów i ostrzeżeń w publicznym radiu i telewizji – dzięki temu możliwe będzie szybkie i skuteczne ostrzeganie konsumentów o zachowaniach lub zjawiskach, które istotnie zagrażają ich interesom.

Nowy model kontroli postanowień wzorców umów – to Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania.

• Prezes UOKiK będzie mógł określić środki usunięcia skutków naruszenia zakazu stosowania postanowień niedozwolonych – np. poinformowanie konsumentów będących stronami umów o uznaniu klauzuli za niedozwoloną.
• Decyzje UOKiK uznające postanowienie za niedozwolone będą mieć skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który je stosuje.
• Postępowanie będzie wszczynane z urzędu lub z inicjatywy konsumentów, organizacji konsumenckich, rzeczników konsumentów oraz Rzecznika Ubezpieczonych, którzy uzyskują status zawiadamiającego.
• Większą skuteczność eliminacji klauzul z wzorców umów zapewni możliwość nakładania kar przez UOKiK za stosowanie postanowień niedozwolonych – do 10 proc. obrotu.
• Przedsiębiorca będzie miał także możliwość uniknięcia kary, jeśli sam zobowiąże się do zmiany praktyk.
• Przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia odwołania od decyzji do SOKiK.
• Kontrola incydentalna, czyli indywidualne dochodzenie praw przez konsumenta w związku ze stosowaniem klauzuli, będzie nadal sprawowana przez sądy cywilne.
• Decyzje UOKiK będą publikowane na stronie Urzędu.
• Dotychczasowy charakter rejestru klauzul niedozwolonych zostanie utrzymany przez wskazany w ustawie czas.

Zmiany dotyczące systemu kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umowy mają na celu eliminację problemów w jego funkcjonowaniu – rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie dotyczących tzw. rozszerzonej prawomocności wyroku wpisanego do rejestru oraz wnoszenia pozwu o stwierdzenie abuzywności jedynie w celach zarobkowych.

Zgodnie z aktualnym modelem kontrolę wzorców umów sprawuje SOKiK (tzw. kontrola abstrakcyjna), sądy powszechne (tzw. kontrola incydentalna) oraz Prezes UOKiK (w ramach postępowań administracyjnych).

Dzięki proponowanym zmianom kontrola abstrakcyjna będzie szybsza i sprawniejsza. Tzw. kontrola incydentalna (indywidualne dochodzenie praw przez konsumenta w związku ze stosowaniem klauzuli abuzywnej) będzie nadal sprawowana przez sądy cywilne.

Rząd przyjął projekt ustawy 7 lipca. Projekt trafi następnie do Sejmu. Ustawa przewiduje sześciomiesięczne vacatio legis. Pozwoli to wszystkim uczestnikom rynku na dokładne zapoznanie się z regulacjami.

(Za: Marketing przy Kawie)