Nowa ustawa o prawach konsumenta, w ślad za Dyrektywą 2011/83/UE, obejmuje swoim zakresem trzy etapy zawierania umów. Pierwszy z nich, etap przedkontraktowy, został uregulowany poprzez wskazanie szeregu obowiązków informacyjnych, które muszą zostać spełnione przez przedsiębiorcę zanim dojdzie do zawarcia umowy. Jest to tradycyjny instrument ochrony konsumenta przez informacje. Nie można jednak zapominać o obowiązkach, które ustawodawca przewidział na etapie zawierania umowy oraz po jej zawarciu. Obowiązki te różnią się w zależności od sposobu zawierania umowy, a szczególnie potraktowano zawieranie umów przez telefon oraz w handlu elektronicznego. Celem tych regulacji jest stworzenie warunków podjęcia świadomej decyzji przez konsumenta.

W tradycyjnym handlu elektronicznym przedsiębiorca będzie musiał zapewnić, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie (np. poprzez checkbox) potwierdził, że wie, iż zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Ponadto, przycisk zamawiania musi być oznaczony słowami „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” lub za pomocą sformułowania równoważnego (np. zamawiam i płacę). Jeżeli przedsiębiorca nie spełni wskazanych obowiązków na etapie zawierania umowy – umowa w ogóle nie zostanie zawarta. W odniesieniu do telesprzedaży, nie wystarczy samo wyrażenie przez konsumenta woli zawarcia umowy przez telefon – zgodnie z nową ustawą oświadczenie konsumenta o zawarciu umowy jest skuteczne, jeżeli zostało utrwalone na papierze lub innym trwałym nośniku po otrzymaniu potwierdzenia od przedsiębiorcy.

Ponadto, w przypadku umów zawieranych na odległość (np. w handlu elektronicznym), przedsiębiorca będzie miał obowiązek przekazać konsumentowi potwierdzenie zawarcia takiej umowy na trwałym nośniku w rozsądnym czasie po jej zawarciu, najpóźniej w chwili dostarczenia rzeczy lub przed rozpoczęciem świadczenia usługi. Potwierdzenie powinno obejmować informacje przedkontraktowe, chyba, że przed zawarciem umowy zostały przekazane na trwałym nośniku. Trwały nośnik to np. papier, skrzynka e-mail, czy odpowiednio skonfigurowane konto w chmurze obliczeniowej, do którego wyłączny dostęp ma konsument. Zgodnie z nową ustawą w ten sam sposób powinna zostać także utrwalona i przekazana informacja o udzielonej przez konsumenta zgodzie na dostarczenie treści cyfrowych w okolicznościach powodujących utratę prawa odstąpienia od umowy, a także potwierdzenie otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy złożonego drogą elektroniczną. Wielu przedsiębiorców będzie miało problem z przekazaniem tego potwierdzenia przed rozpoczęciem usługi. Konsekwencją naruszenia wskazanego obowiązku może być np. utrzymanie się prawa do odstąpienia przez konsumenta, brak konieczności poniesienia przez niego kosztów dostarczenia treści cyfrowych, które nie są zapisane na nośniku materialnym, czy nawet ukaranie przedsiębiorcy grzywną.

W obecnym stanie prawnym, w przypadku umów zawieranych na odległość przedsiębiorca musi potwierdzić na piśmie zawarcie umowy najpóźniej w momencie rozpoczęcia spełniania świadczenia. Tak rygorystyczny wymóg co do sposobu potwierdzenia informacji powoduje, że obecnie często pomija się problem obowiązków związanych z potwierdzeniem umowy. Pozytywnie zatem należy ocenić dopuszczenie możliwości potwierdzenia zawarcia umowy i jej treści na trwałym nośniku, przyjęte w nowej ustawie.

Co ciekawe, ustawodawca nie wskazał, czy trwały nośnik ma odpowiadać rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość, jak zostało to określone w odniesieniu do sposobu przekazywania informacji przed zawarciem umowy. W związku z tym nie ma przeszkód, aby np. na papierze potwierdzić zawarcie umowy przez Internet. Także dopuszczalne będzie potwierdzenie zawarcia umowy przez telefon dokonane poprzez wysłanie wiadomości na skrzynkę elektroniczną konsumenta.

(Mirek Gumularz, radca prawny, Patrycja Kozik, aplikant radcowski Barta Litwiński Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów sp.p.)